Endemska nefropatija u Semberiji – tiha bolest koja prijeti zdravlju sela uz Savu i Drinu
Hronična bubrežna bolest specifična za sjeveroistočni dio Bosne i Hercegovine
Endemska nefropatija, poznata i kao balkanska endemska nefropatija, jedno je od najzagonetnijih hroničnih oboljenja bubrega na Balkanu. Ova bolest već decenijama pogađa stanovništvo Semberije, naročito sela smještena uz obale Save i Drine, kao što su Popovi, Dvorovi, Crnjelovo, Amajlije i Patkovača.
Šta je endemska nefropatija?
Riječ je o sporo napredujućem, hroničnom oboljenju bubrega koje dovodi do postepenog propadanja bubrežnog tkiva i gubitka funkcije organa. Bolest se razvija tiho, bez izraženih simptoma, a kada se otkrije – često je već u poodmakloj fazi.
Tipično pogađa osobe između 30. i 60. godine života, a češća je u porodicama koje godinama žive u istim naseljima, što ukazuje na moguće nasljedne i ekološke faktore.
Uzroci i teorije nastanka bolesti
Iako uzrok bolesti nije potpuno razjašnjen, nauka danas najviše prihvata toksičnu teoriju. Prema njoj, oboljenje nastaje zbog unošenja aristolohijske kiseline, otrovne supstance koja potiče iz biljke vučje stope (Aristolochia clematitis). Ova biljka raste u žitnim poljima i može kontaminirati domaće brašno, što dovodi do dugotrajnog oštećenja bubrega.
Pored toga, ulogu imaju i:
- Genetska predispozicija (učestalije javljanje u određenim porodicama),
- Sastav zemljišta i vode,
- Dugotrajna upotreba kontaminirane hrane i vode iz lokalnih izvora.
Simptomi endemske nefropatije
Bolest napreduje polako i bez bola, pa se često otkrije slučajno.
Najčešći simptomi uključuju:
- Umor, slabost i bljedilo,
- Oticanje nogu i kapaka,
- Smanjeno izlučivanje urina,
- Povišen krvni pritisak,
- Anemiju u kasnijim fazama.
Kod težih oblika dolazi do terminalne bubrežne insuficijencije, kada su potrebne dijaliza ili transplantacija bubrega. Posebna opasnost je i veći rizik od karcinoma mokraćnih puteva.
Endemska žarišta u Semberiji
Endemska nefropatija uočena je u više semberskih sela:
- Popovi
- Dvorovi
- Crnjelovo
- Amajlije
- Patkovača
Istraživanja su pokazala da su najugroženija domaćinstva koja koriste domaće brašno i bunarsku vodu, što podržava teoriju o toksičnom porijeklu bolesti.
Prevencija i zaštita stanovništva
S obzirom na to da se radi o neizlječivom hroničnom oboljenju, prevencija je ključna:
- Održavati čista polja i sprječavati rast vučje stope u blizini žitarica,
- Koristiti kontrolisano i industrijski obrađeno brašno,
- Redovno analizirati izvore vode i tla,
- Edukovati stanovništvo o rizicima,
- Organizovati redovne zdravstvene preglede bubrega u endemskim selima.
Zaključak
Endemska nefropatija u Semberiji ostaje ozbiljan javnozdravstveni izazov. Iako su savremena istraživanja otkrila povezanost bolesti sa toksinima iz biljke vučje stope, potpuna zaštita stanovništva zahtijeva kontinuiran rad na prevenciji, edukaciji i kontroli hrane i vode.
Semberija, kao jedan od najplodnijih krajeva Bosne i Hercegovine, mora istovremeno čuvati zdravlje ljudi i tradiciju poljoprivrede, kako bi se spriječilo širenje ove tihe, ali opasne bolesti.
